Μια ματιά στα έργα Stolpersteine και Brandgrens

Η απεικόνιση της ιστορίας σε δημόσιους χώρους, γνωστή ως «δημόσια ιστορία», είναι κρίσιμη για τη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης, της ταυτότητας και της πολιτιστικής κατανόησης. Βοηθά στη διατήρηση της μνήμης σημαντικών γεγονότων και προσωπικοτήτων, ενισχύοντας την αίσθηση του ανήκειν. Επιπλέον, λειτουργεί ως εκπαιδευτικό εργαλείο, αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση για ιστορικά γεγονότα και ενθαρρύνοντας την ανασυγκρότηση, τον στοχασμό και τον διάλογο. Με την καθημερινή ενσωμάτωση της ιστορίας σε δημόσιους χώρους, από τα μνημεία και τα μουσεία μέχρι τους διάφορους εορτασμούς, εξασφαλίζεται ότι τα μαθήματα του παρελθόντος παραμένουν ζωντανά και προσβάσιμα σε όλους. Η δημόσια ιστορία δεν είναι μόνο παράθεση πληροφοριών και γεγονότων, αλλά συναίσθημα και δράση, δίνει χώρο σε ένα συλλογικό πένθος που ίσως δύσκολα θα μπορούσε να γίνει συνειδητό σε μια αίθουσα διδασκαλίας, προάγοντας έτσι την πολιτικοκοινωνική συμμετοχή​.

Στην Ολλανδία υπάρχουν πολλά μνημεία και μουσεία για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα, τα οποία τιμούν τη μνήμη των θυμάτων. Όποιος ζει, έχει ζήσει ή επισκεφθεί μεγάλες ή μικρές ολλανδικές πόλεις θα έχει σίγουρα εισέλθει ή σταθεί σε κάποιο από αυτά. Πόσοι, όμως, έχουν παρατηρήσει τον δρόμο και τα πλακάκια που πατούν όταν περπατούν σε ιστορικές γειτονιές και συνοικίες; Στο άρθρο αυτό θα σταθούμε σε δύο κομμάτια ιστορικής μνήμης στους δρόμους που ίσως αρκετοί δεν έχουν παρατηρήσει, το Stolpersteine και το Brandgrens.

Stolpersteine

Τα Stolpersteine είναι ορειχάλκινοι λίθοι συνήθως σε σχήμα κύβου που κατασκευάστηκαν το 1992 από τον Γερμανό καλλιτέχνη Gunter Demnig για να τιμηθεί η μνήμη των θυμάτων του ναζιστικού καθεστώτος. Οι λίθοι αυτοί τοποθετούνται στο πεζοδρόμιο απέναντι ή κοντά στην τελευταία οικία των θυμάτων και πάνω τους αναγράφεται το όνομα του θύματος, το έτος γέννησης, ο τόπος και η ημερομηνία της σύλληψης, και τέλος ο τόπος και η ημερομηνία εκτέλεσης ή θανάτου. Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του Stichting Stolpersteine στην Ολλανδία η γερμανική λέξη Stolpersteine ​​είναι συνδυασμός των δύο λέξεων: stolpern («παραπάτημα») και Steine ​​(«πέτρες») και δημιουργήθηκε με στόχο να δώσει την αίσθηση του «εμποδίου»· εκείνου του σημείου που χρειάζεται να σταματήσουμε και να αναλογιστούμε τις οικογένειες που χωρίστηκαν βίαια και τις ζωές που άλλαξαν σε μια στιγμή.

Σήμερα, υπάρχουν περισσότερα από 100.000 Stolpersteine σε περισσότερες από 30 χώρες σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, μπορούμε να τα συναντήσουμε σε χώρες, όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Τσεχία, η Νορβηγία, η Ελλάδα και η Ουκρανία. Στην Ολλανδία, τα Stolpersteine ξεκίνησαν να τοποθετούνται το 2007 και βρίσκονται σε πάνω από 300 πόλεις, συμπεριλαμβανομένων των Άμστερνταμ, Ουτρέχτης, Χάγης και Ρότερνταμ. Συνολικά, υπάρχουν περισσότερα από 14.000 στη χώρα.

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι ο καθένας μπορεί να κάνει αίτηση για Stolpersteine όχι μόνο για όποιο άτομο δολοφονήθηκε από τους Ναζί, αλλά και για όποιον οδηγήθηκε στην αυτοκτονία ή υπέφερε από διώξεις. Η αίτηση μπορεί να γίνει μέσω του ​επίσημα αναγνωρισμένου φιλανθρωπικού μη κερδοσκοπικού οργανισμού Stichting Stolpersteine εδώ. Επίσης, μπορείτε να περιηγηθείτε και στην ειδική εφαρμογή Stolpersteine.app, η οποία λειτουργεί ως database για όλα τα Stolpersteine της Ολλανδίας.

Brandgrens

Το Ρότερνταμ είναι γνωστό για τον βαρύ βομβαρδισμό που υπέστη από τη γερμανική Luftwaffe στις 14 Μαΐου 1940, γεγονός που προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές στο κέντρο της πόλης και τον θάνατο τουλάχιστον 711 ανθρώπων μόνο εκείνη την ημέρα, αφήνοντας άστεγους περίπου 85.000 κατοίκους. H κληρονομιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι χαραγμένη βαθιά στην πόλη από τη μοντέρνα της αρχιτεκτονική που την κάνει να διαφέρει χαρακτηριστικά από τις υπόλοιπες ολλανδικές πόλεις μέχρι και τους ίδιους τους δρόμους που περπατάμε. Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα είναι το Brandgrens, από τις ολλανδικές λέξεις brand («πυρκαγιά») και grens («σύνορο»), που αποφάσισε να εγκαταστήσει η τοπική αυτοδιοίκηση το 2006. Πρόκειται για μια σειρά από κόκκινα LED φώτα ενσωματωμένα στα πεζοδρόμια γύρω από το κέντρο της πόλης.
Το έργο ανήκει στον αρχιτέκτονα Adriaan Geuze. Οι πρώτοι λαμπτήρες τοποθετήθηκαν το Μάιο του 2009, ενώ το έργο ολοκληρώθηκε στις 14 Μαΐου 2019, 70 χρόνια μετά τον βομβαρδισμό. Τα ακριβή σύνορα εντοπίστηκαν από τον Ir. Koos Hage.

Ορισμένα από τα πιο γνωστά σημεία κατά μήκος αυτής της διαδρομής του Brandgrens περιλαμβάνουν την περιοχή γύρω από το Ναυτικό Μουσείο (Maritime Museum), την Laurenskerk (Εκκλησία του Αγίου Λαυρεντίου), το Δημαρχείο (Stadhuis) και την Coolsingel, μια από τις κύριες λεωφόρους της πόλης. Τα κόκκινα αυτά φώτα ακολουθούν μια διαδρομή που περικυκλώνει την καταστραμμένη περιοχή, σχηματίζοντας έναν κύκλο που συμβολικά περιβάλλει την καρδιά της παλιάς πόλης που χάθηκε. Το Brandgrens λειτουργεί ως νυχτερινή υπενθύμιση των φρικαλεοτήτων του πολέμου και της ανθεκτικότητας της πόλης. Αυτή η συγκινητική εγκατάσταση προσκαλεί τόσο τους κατοίκους όσο και τους επισκέπτες να αναλογιστούν το παρελθόν καθώς συνεχίζουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες, ενσωματώνοντας την ιστορική μνήμη στο αστικό τοπίο.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι Brandgrens υπάρχει και στο Nijmegen. Είναι γνωστό ως Brandgrens024, σηματοδοτεί τα όρια της περιοχής που επηρεάστηκε από τον βομβαρδισμό της πόλης στις 22 Φεβρουαρίου 1944 από αμερικανικά βομβαρδιστικά. Αντί για ειδικούς ενδοδαπέδιους λαμπτήρες το έργο αποτελείται από σχεδόν 800 μεταλλικές πλάκες στο έδαφος, καθεμία από τις οποίες φέρει την επιγραφή “Brandgrens Bombardement, 22 februari 1944” και το λογότυπο του πρότζεκτ.

Περισσότερες λεπτομέρειες για το Brandgrens του Ρότερνταμ, καθώς και audiotour μπορείτε να βρείτε στα αρχεία της πόλης εδώ.

Πάνω στους δρόμους που πατάμε κάθε μέρα, παρελθόν, παρόν και μέλλον συνομιλούν. Η δημόσια ιστορία μας προσκαλεί να δούμε τον κόσμο γύρω μας με νέα μάτια, να αναγνωρίσουμε τα ίχνη του παρελθόντος στους δρόμους μας και να διατηρήσουμε ζωντανές τις μνήμες που μας διαμορφώνουν. Με έργα όπως το Stolpersteine και το Brandgrens, η ιστορική μνήμη γίνεται κομμάτι του αστικού ιστού και της καθημερινότητάς μας, υπενθυμίζοντάς μας τη σημασία του να μαθαίνουμε από το παρελθόν. Η παρατήρηση του μέρους που ζούμε, η σκέψη πάνω στα σημάδια που αφήνει το παρελθόν σε κάθε γωνιά του, πάνω στους τρόπους με τους οποίους άμεσα ή έμμεσα τρυπώνει η ιστορία, μας βοηθά να κατανοήσουμε ότι είμαστε και εμείς δημιουργοί της.

Author: SuperGreeks Newsroom